Kronik karaciğer hastalığı yaşam kalitesi ölçeği 2.0' ın Türk toplumu için geçerlilik ve güvenilirliği

Abstract

Amaç: Kronik karaciğer hastalıklarının bireylerin yaşam kalitelerini olumsuz yönde etkilediği gösterilmiştir. Bu hastalıklarının takip ve tedavisinde, standardize olarak hasta değerlendirmesi çok önemlidir. Bu çalışmada, Kronik Karaciğer Hastalığı Yaşam Kalitesi Ölçeği 2.0 (The Liver Disease Symptom Index 2.0' ın Türk toplumu için geçerlilik ve güvenilirliğini belirlemek ve Türk toplumu için geçerliliği ve güvenilirliği saptanırsa bu ölçeği diğer çalışmalarda ve günlük pratikte uygulayabilmek amaçlanmıştır. Gereç-yöntem: Çalışmaya, eylül 2011-mayıs 2012 tarihleri arasında Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim Dalı Karaciğer Polikliniği? ne başvuran kronik karaciğer hastalığı olan hastalar arasından 308 hasta alınmıştır. Sosyodemografik özellikler anket formu, 24 sorudan oluşan Kronik Karaciğer Hastalığı Yaşam Kalitesi Ölçeği 2.0, Kısa Form 36 (Short Form-SF 36) anketleri hastalar tarafından doldurulmuştur. 6 hafta sonra 115 hastaya bu testler tekrar uygulanmıştır. Hastaların Child-Pugh Skorlaması ve Son Dönem Karaciğer Hastalığı Modeli (MELD) skorlaması hesaplanarak kaydedilmiştir. Gerekli izinler alındıktan sonra KKHYKÖ 2.0 İngilizce' den Türkçe' ye çeviri-tekrar çeviri yöntemi kullanılarak çevrilmiştir. Sonuçlar: Çalışmaya alınan 308 kişinin %51,9 u erkektir. Hastaların yaş ortalaması 48,67±13,31 yıldır. %70,5? i viral hepatittir. Child skoru ortalaması 5,9±1,2; MELD skoru ortalaması 10,2±3,2 dir. Ölçek; ?Kaşıntı?, ?Eklem Ağrısı?, ?Karın ağrısı?, ?Uyku hali?, ?Endişe?, ?İştah?, ?Depresyon?, ?Korku?, ?Sarılık?, ?Hafıza?, ?Kişilik?, ?Maddi Durum?, ?Zaman Kullanımı?, ?Cinsel İstek?, ?Cinsel Aktivite? alt boyutlarından oluşmaktadır. Hastaların %50? sinden fazlasında; endişe (%68.8), depresyon (%65.3), eklem ağrısı (%62.3), kaşıntı (%56.5), uyku hali (%54.2), hafıza sorunları (%53.6), cinsel sorunlar (% 50) vardır. KKHYKÖ 2.0 ölçeğinin iç tutarlılık güvenilirlik katsayısı (Cronbach Alfa katsayısı) 0,908 olarak çok iyi düzeydedir. Ölçeğin tüm alt gruplarına bakıldığında toplam puanla orta-iyi derecede bir korelasyon görülmektedir (0,429-0,774). Sınıf içi korelasyon katsayısı (ICC) değerlendirildiğinde alt bölümlerin sorularının birlikte olarak istenen sonucu %90 düzeyde birbiriyle korele olmaktadır. Gözlemci içi test ? tekrar test güvenilirliği korelasyon katsayısı 0,746 p<0.000, iyi düzeyde ve anlamlıdır. Ölçeğin her bir alt boyutu ve SF-36 nın alt boyutları arasındaki yapısal geçerlilik spearman korelasyonu ile incelendiğinde; ters yönde düşük-orta derecede (<0,4 ve 0,4-0,7) korelasyon olduğu görülmüştür. SF 36? nın alt boyutlarıyla en fazla korelasyon, depresyon ve endişe alt gruplarında görülmüştür. Sarılık ve kaşıntı alt boyutlarında ise ters yönde zayıf düzeyde korelasyonlar görülmekle birlikte SF 36 `nın bazı boyutlarıyla korelasyon saptanmamıştır. Faktör analizi çalışmalarında ölçek verimiz için KMO:0,845 ve Barlet test p=0,000 dir; ileri düzeyde anlamlıdır. Faktör analizine göre sorular yedi faktör altında toplanmıştır ve bu faktörler toplam varyansın % 70,4? ünü açıklamaktadır. Sorular belli bir faktör altında toplanmışlardır fakat soru sayısına göre faktör sayısı fazladır. Faktörler incelendiğinde semptomatik sınıflamaya göre faktörlerin toplandığı görülmüştür. Ölçeğin hipotez sınamasında ise KKHYKÖ 2.0 ve SF-36 arasındaki korelasyon ters yönde orta düzeyde -0,734 (p<0,000) bulunmuştur. Tartışma: Yaptığımız çalışmada aldığımız örneklem grubu için ölçek güvenilir saptanmıştır. Geçerlilik ise; ölçeğin orijinalindeki yapısal geçerlilik bulgularıyla benzerdir ve geçerlidir. Çalışmalarda ve günlük pratikte kullanılabilir. Bu yaşam kalitesi ölçeği ve SF 36; iki ölçüm aracının eş zamanlı kullanılması ile hasta değerlendirmesine bütüncül bir yaklaşım getirmesi bakımından klinik kullanımda yararlı ve pratik bir ölçektir. Kronik karaciğer hastaları ve ailelerine yönelik eğitim programları düzenlenmesi ve bu programların hasta eğitim broşürü ve kitapçığı halinde basılı materyal olarak sunulması, dahili desteğin yanında psikiyatrik desteğin de geliştirilmesi önerilebilir.

ABSTRACT Purpose: It has been shown that chronic liver diseases negatively affect many aspects of patients? quality of life. Case evaluation is of great importance in the follow-up and treatment of these illnesses in a standardized way. In this study, determining validity and reliability of ?Chronic Liver Disease Life Quality Scale 2.0? (The Liver Disease Symptom Index 2.0-LDSI) for Turkish society and in the event of its validity and reliability are established, applying this scale in other studies and daily practice were aimed. Material-Method: Of the patients with chronic liver disease who applied to Dokuz Eylül University Medicine Faculty Gastroenterology Department Liver Polyclinic between September 2011-May 2012, 308 patients were involved in the study. Sociodemographic characteristics questionnaire form, Chronic Liver Disease Life Quality Scale 2.0 consisting of 24 questions and Short Form 36 (Short Form-SF 36) surveys were filled in by patients. The tests in question were reapplied to 115 patients 6 weeks later. The values were written down by calculating Child-Pugh Scoring and End Stage Liver Disease Model (Model for End-Stage Liver Disease-MELD) Scoring. After required permissions were obtained, LDSI 2.0 was translated into Turkish from English and then vice versa. Results: 51.9 % of 308 participants involved in the study was males. The average age of the patients was 48,67±13,31 years. 70.5% of them had viral hepatitis. Child score average was 5,9±1,2; MELD score average was 10,2±3,2. Scale was composed of issues such as ?itching?, ?arthralgia?, ?abdominal pain?, ?sleepiness?, ?anxiety?, appetite?, ?depression?, ?fear?, ?jaundice?, ?memory?, ?personality?, ?financial situation?, ?time use?, ?sexual desire?. In more than 50% of the patients, there were complaints such as anxiety (68.8 %), depression (65.3 %), arthralgia (62.3 %), itching (56.5%), memory problems (53.6 %), sexual problems (50 %). Internal consistency reliability coefficient of LDSI 2.0 scale (Cronbach Alpha coefficient) was at a good level (0.908). When all the subgroups were examined, it was seen that there was a correlation at a mediocre-good level with total points (0,429-0,774). When intraclass correlation coefficient (ICC) was evaluated, the desired result together with questions of subgroups correlated with each other at 90% level. The correlation coefficient of test-retest reliability was at a good level and significant (0,746 p<0.000) for the observer. When structural validity between every subgroup of the scale and subdimensions of SF-36 were examined with spearman correlation, it was confirmed that there was a correlation in opposite direction at low-moderate level (<0,4 and 0,4-0,7). Maximum correlation was seen in the subgroups of SF 36 as well as in depression and anxiety subgroups. While opposite directed and poor degree correlations in jaundice and itching dimensions, no correlation was established in some dimensions of SF 36. Our scale data in factor analysis studies were KMO:0,845 and Barlet test p=0,000 and they were of great significance. Questions were collected under seven factors according to factor analysis and they clarified 70.4 % of the total variance. Questions were collected under a certain factor, however, the number of factors were higher compared to the number of questions. When factors were examined, it was seen that factors were collected according to symptomatic classification. In the hypothesis test of the scale, it was found out that the correlation between LDSI 2.0 and SF-36 was in the opposite direction and at medium level as -0,734 (p<0,000). Discussion: The scale for the sample group study that we carried out was established as reliable. The validity, however, was similar to the findings of structural validity in the original form of the scale and viable. It can be used in studies and daily practice. By utilising both scale tools simultaneously, life quality scale and SF 36, are useful and a practical scale in clinical use in terms of providing integrative approach in the evaluation of patients. Performing education programs aimed at chronic liver patients and their families and offering these programs as printed material regarding patient education brochure and booklet and developing psychiatric contribution as well as internal support can be recommended.