"Bulanık analitik serim süreci" yaklaşımı ile çok ölçütlü karar verme ve bir işletme uygulaması

Abstract

Karar problemleri belirli amaçlar ve kısıtlar doğrultusunda çözülmeye çalışılır. Çözüm modeli, geliştirilirken ayrıca elde edilebilecek verilerin de özellikleri gözetilir. Bu durumda amaç ve kısıtların yanında, verilerin deterministik, stokastik veya bulanık; değişkenlerin kalitatif ve kantitatif oluşu karar vericinin geliştireceği modeli doğrudan etkilemektedir. Karar problemlerini çözerken her zaman sayısal verilere ulaşmak mümkün değildir. Dolayısıyla niteliksel veriler de karar alma sürecine girmektedir. Oysa karar verici, çoğu zaman bu faktörleri sezgisel olarak göz önünde bulundurmaktadır. Bir diğer güçlük de birden fazla ölçütün etkileşimli olarak göz önünde tutulmasıyla karar alınması durumudur. Analitik Serim Süreci (ASS) bu amaçla geliştirilmiş çok sayıda seçeneğin yer aldığı çok ölçütlü karar problemlerinde en iyi seçeneği bulan bir tekniktir. Çözüm süreci sonucunda problemde yer alan faktörlerin ağırlıkları elde edilmekte, böylece sonucun ortaya çıkmasında hangi ölçüde payları olduğu belirlenmektedir. Bu çalışmada verilerin bulanık olarak tanımlanabildiği ortamlarda, çok ölçütlü karar verme problemlerini, ölçütlerin etkileşimini de göz önüne alarak çözme amacıyla Bulanık ASS yöntemi geliştirilmiştir. Geliştirilen yöntem, gerçek iş hayatında ortaya çıkan bir tesis yeri seçimi problemi üzerinde uygulanarak işletme açısından başarılı sonuçlar elde edileceğini önermiştir. Decision making problems are tried to be solved according to predetermined objectives and constraints. During the development of the solution model, beside these objectives and constraints, the type of variables (qualitative or quantitative), and/or the properties of data (deterministic, stochastic, fuzzy) directly affect the construction of the model. Gaining the quantitative data for decision making problems may not be possible. Therefore, only the qualitative data are had to be considered within decision making process. Then, the data are taken into consideration as heuristically or linguistically. Another problem is to make a decision by considering many interactive factors. Analytic network process (ANP) is a technique which finds the most appropriate alternative in the multicriteria decision problems that have many options. During the solving process, the importance levels of the criteria are obtained. In this study, Fuzzy Analytic Network Process (FANP) method is developed in order to solve the multi criteria decision making problems by taking into consideration the mutual interactions of the criteria in the place where the data can be expressed as fuzzy. The successfull results are found out from the viewpoint of the company by applying of the developed method in a facility location selection problem raising in real business world.