Gelir dağılımının düzenlenmesinde gelir vergisinin rolü: Türkiye örneği

Abstract

Gelir dağılımı genel anlamıyla bir toplumda belli bir dönem zarfında meydana gelen milli hasılanın sözkonusu toplumda yaşayan bireyler arasında nasıl ve ne oranda dağıldığını ifade etmektedir. Gelir dağılımı meselesi öteden beri hemen hemen bütün iktisadi yaklaşımların ilgilendiği ve nasıl olması gerektiği konusunda görüş bildirdiği temel ekonomik ve sosyal sorunlar arasında yer almaktadır. Dolayısıyla, önemli bir ekonomik ve sosyal sorun olarak kabul edilen gelir dağılımı konusunda geçmişten günümüze çok çeşitli teoriler ortaya atılmıştır. Gelir dağılımı günümüzde de önemini koruyan ve ülkelerin bir şekilde çözüm aradıkları bir sorundur. Bu nedenle ülkeler gerek uyguladıkları ekonomik sistem, gerekse kendi gelişmişlik seviyelerine göre gelir dağılımına bir çözüm bulmaya çalışmaktadırlar. Gelir dağılımı sorunu genel olarak, piyasa dağılımının adil olduğunu kabul eden görüş ile piyasa dağılımının adaletsiz olduğunu kabul eden görüş çerçevesinde çözülmeye çalışılmaktadır. Dolayısıyla piyasa dağılımının adil olduğunu ileri süren görüş taraftarlarına göre devletin gelir dağılımına müdahale etmemesini veya sınırlı bir şekilde müdahale etmesi gerektiğini ileri sürmektedir. Buna karşın piyasa dağılımının adaletsiz olduğunu savunan görüş ise devletin gelir dağılımına müdahale ederek düzenlemesi gerektiğini savunmaktadır. Bu çalışma, piyasa dağılımının adil olmadığını, devletin piyasadaki dağılıma müdahale ederek düzenlenmesi gerektiğini savunan görüş çerçevesinde ele alınmış ve maliye literatüründe bir müdahale aracı olarak kabul edilen gelir vergisinin rolü araştırılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde gelir dağılımı teorik bazda ele alınmış, adaletsiz dağılımın nedenleri ortaya konulmuş ve adil dağılımın sağlanmasında kullanılacak temel politika araçları incelenmiştir. İkinci bölümde ise gelir vergisinin teorik yapısı ve gelir dağılımının düzenlenmesinde nasıl bir rolü olduğu ortaya konulmuştur. Üçüncü bölümde ise Türk Gelir Vergisi ele alınarak, temel unsurları bakımından gelir dağılımının düzenlenmesindeki rolü araştırılmıştır. Income distribution, in general, refers to how and in what amount the national income generated in a society in a given period is distributed among individuals in that society. Income distribution is one of the fundamental economic and social problems that almost all economic thought schools have paid attention and have suggested how it should be. Therefore, from the past till today, many theories have been put forth on income distribution regarded as an important economic and social issue. Today, income distribution is still an important problem that countries try to find a solution. Therefore, countries have tried to found solution to income distribution as to their economic systems and their development levels. Generally, income distribution problem is tried to be solved within the framework of the views market distribution is just or not just. Therefore, according to the view stating market distribution is just implies that government either should not intervene in income distribution or should intervene in a limited way. On the other hand, the view stating market distribution is not just signifies that just income government distribution requires government intervention. This study examines the issue from the point of view of government intervention and searches the role can be played by individual income tax, regarded an intervention instrument in public finance literature. In the first part, income distribution is examined on theoretical grounds, the reasons of unjust income distribution are conveyed and the fundamental intervention instruments are examined. In the second part, the theoretical structure of individual income tax and its role in just income distribution are analyzed. In the third part, the role of individual income tax in income redistribution is searched with special reference to the Turkish individual income tax.