Vergi ahlakı ve belirleyenleri, Ege Bölgesi örneği

Abstract

Vergi kaçakçılığı, devlet kavramı kadar eski bir sorundur. Devletler bu sorun ile mücadele etmek amacıyla çok çeşitli yaptırımlar geliştirmişlerdir. Ancak geliştirilen yaptırımlar vergiye tam anlamıyla uyumu sağlayamamıştır. Bütün mükelleflerin denetlenmesinin mümkün olmaması, denetim maliyetlerinin yüksekliği gibi birçok faktör, vergi kaçakçılığı sorununun en kolay ve doğal çözümü olarak toplumsal vergi ahlakını zorunlu kılmaktadır. Vatandaşların mükellef olarak devlet ile aralarındaki ilişkiyi belirleyen davranış normları olarak vergi ahlakı, vergilere ilişkin görev ve sorumlulukların zamanında ve eksiksiz olarak yerine getirilmesi anlamına gelmektedir. Vergi ahlakı, gerek vergi ve gerekse ahlak kavramlarının karmaşıklığı içinde, birçok faktörden etkilenen bir fenomendir. Vergi ahlakını belirleyen faktörleri ekonomik, sosyal, kültürel ve demografik faktörler olarak özetlemek mümkündür. Gelişmişlik seviyesinin önemli göstergeleri arasında sayılan vergi ahlakının, Türkiye açısından düzeyinin ve hangi faktörlerden etkilendiğinin tespit edilmesi çok önemlidir. Böyle bir tespit, Türkiye'de vergi ahlak düzeyinin yükseltilmesi için, gerek kanun koyuculara, gerek politikacılara ve gerekse uygulayıcı kurumlara önemli bir yol gösterici olacaktır. Belirtilen amaçlarla yürütülen bu çalışmada, vergi ahlakının gerekliliği ve belirleyenleri teorik ve ampirik olarak araştırılmıştır. Ege Bölgesi'nde yürütülen ampirik alan araştırması sonuçlarına göre bölgenin vergi ahlak düzeyi ortanın biraz üzerindedir. Kurumsal kalite, kamu harcamalarının algılanması, subjektif vergi yükü, vergi idaresi, yolsuzluk algısı, vergi afları, formel ve informel eğitim, inanç ve cinsiyet, vergi ahlakını belirleyen en önemli faktörler olarak görülmektedir. Anahtar Kelimeler: Vergi Ahlakı, İktisat ve Ahlak, Vergi Uyumu, Vergiye Gönüllü Uyum, Vergi Ahlakının Belirleyenleri Tax evasion is a problem which is as old as the concept of government. Governments have improved many kinds of sanctions to contend with this problem. But, these sanctions have not been able to provide tax compliance in the proper sense. Many factors, like impossibility of auditing all the taxpayers, high costs of tax audit, make the societal tax morale necessary as a natural and easiest solution. Tax morale, as the norms of behaviours which determine the relationship between government and taxpayers, means fulfilling of duties and responsibilities about taxes on time and absolutely. Tax morale is a phenomenon affected from many factors in the complexity of concepts of tax and morale. It is possible to summarize the determinants of tax morale as economic, social, cultural and demographic factors. It is very important for Turkey to determine the level and determinants of tax morale which is accepted as the considerable indicators of development level. This kind of determining will be an important guiding to lawmakers, politicians and implementing institutions for raising the level of tax morale in Turkey. In this regard, the necessity and determinants of tax morale have been searched theoretically and empirically in this study. According to results of survey conducted in Aegean Region, tax morale level of Region is slightly higher than medium level. The most important determinant factors of tax morale are institutional quality, perception of public expenditures, subjective tax burden, tax administration, perception of corruption, tax amnesties, formal and informal education, faith and gender. Key Words: Tax Morale, Economics and Morale, Tax Compliance, Voluntary Tax Compliance, Determinants of Tax Morale