Türk annelerin çocuklarına kitap okurken kullandıkları dilsel kodlar ve etkileşim biçemi

Abstract

Kesitsel olarak planlanan bu çalışmada birlikte kitap okuma bağlamında Türkçede anne dili girdisi incelenmiştir. Çalışmanın veri tabanının oluşturulma sürecinde, 20'si yüksek, 20'si de düşük eğitim ve gelir düzeylerinden gelen 40 ailenin evlerine gidilmiş ve anne ile çocukların birlikte kitap okuma bağlamında kayıtları yapılmıştır. Ailenin eğitim ve gelir düzeyi, çocuğun her türden gelişiminde, özellikle de dilsel gelişiminde önemli rol oynadığından, ailenin eğitim ve gelir düzeyi ile anne dili arasındaki ilişkiyi betimlemeyi amaçlayan bu çalışmanın temelini de, anneler ve okulöncesi çocuklarının etkileşimleri oluşturmaktadır. Bu çalışmada Bernstein'ın Kod Kuramı ve Bloom'un Bilişsel Alan Taksonomi çerçevesinde Türk anne dilinin dilbilgisel ve etkileşimsel özellikleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu amaçla önce, Kod Kuramı çerçevesinde farklı toplumsal yapılanmaların, farklı dilsel kodlar ürettiği önvarsayılmış ve annelerin kullandıkları dilsel kodların, annelerin eğitim ve gelir düzeylerine ve çocuklarının yaşlarına bağlı olarak ne ölçüde farklılaştığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Daha sonra da evdeki okuryazarlığın çocuğun gelişmekte olan okuryazarlığını ve çocuğun gelişmekte olan okuryazarlığının da okuldaki başarısını doğrudan etkilediği önvarsayılmış ve farklı eğitim ve gelir düzeylerinden gelen annelerin bir konuşma olayı olarak birlikte kitap okuma bağlamında 3 ve 5 yaşlarındaki çocuklarına nasıl rehberlik ettikleri; diğer bir deyişle, annelerin sözel etkileşim biçemlerinin, eğitim ve gelir düzeylerine ve çocuklarının yaşlarına bağlı olarak ne ölçüde farklılaştığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmanın bulguları, Türk annelerin birlikte kitap okuma bağlamında kullandıkları dilsel kodların ve etkileşim biçemlerinin annelerin eğitim ve gelir düzeylerine ve çocuklarının yaşlarına göre önemli ölçüde farklılaştığını ortaya koymuştur. This cross-sectional study investigates the nature of Turkish maternal input in the context of shared book reading. Mothers differing in socioeconomic status (SES), particularly in education and income, read story books to their 3 and 5-year-old children. Forty mother-child dyads, twenty coming from high-SES and the other twenty from low-SES, are recorded in shared book reading setting in their homes. Since it is well established that family SES is a powerful predictor of many aspects of child development and particularly of children's linguistic development, transcripts of these parent-preschooler interactions provide the basis of our research for uncovering the relation between family SES and motherese. Within the framework of Bernstein's Code Theory and Bloom's Taxonomy of Cognitive Domain, this study is an attempt to explore the grammatical and interactional properties of Turkish maternal speech, which is an almost untouched phenomenon in this respect. To this end, firstly having presupposed that different social structures generate different linguistic codes with regard to Code Theory, in terms of grammatical structure, we try to find out to what extent Turkish mothers' linguistic codes differentiate depending on their SES and their child's age, in the context of shared book reading as a speech event. And secondly, having presupposed that home literacy affects emergent literacy, and likewise, emergent literacy affects the child's academic achievement, we try to find out how Turkish mothers coming from different SES guide their 3 and 5-year-old infants in the context of shared book reading as a speech event, i.e. we try to explore to what extent the types of maternal verbal interactions differentiate depending on their SES and their child's age. In the context of shared book reading, the findings reveal that Turkish mothers' linguistic codes differentiate to a large extent and the types of maternal verbal interactions also differ substantially depending on their SES and their child's age.