Hukuki boyutuyla evrensel hizmet

Abstract

Devlet kavramının tanımlanmasındaki asli unsurlardan olan ve çogu kez "devletin islevi"ne denk olarak kabul edilen kamu hizmeti kavramında, özellikle son otuz yıl içinde ciddi bir degisiklik gözlemlenmektedir. Amerika Birlesik Devletleri'nin liberal ekonomi uygulamaları, küresellesme süreciyle birlikte Avrupa ülkeleri hukuk sistemleri üzerinde kendisini göstermis, özellikle de Avrupa Birligi ile üye devlet hukukları üzerindeki etkisi kaçınılmaz hale gelmistir. Avrupa yapılanmasının iktisadi anlayısının kamu hizmetleri üzerindeki ilk etkisi ise kamu hizmetinin klasik kavramlarındaki degisim ile ortaya çıkmaktadır. Avrupa Birliginin liberal ilkelere dayalı ve serbest rekabet kurallarının hakim oldugu bir ortak pazarın yaratılması amacı, kamu hizmetleri alanın serbest rekabet araçlarına açılması sonucunu dogurmustur. Bu nedenle, Avrupa Birligi, bu amaca görece engel olan kamu hizmeti kavramına kendi mevzuatında yer vermemis olup, bu kavram yerine, "genel ekonomik yarar hizmeti", "evrensel hizmet" ve "kamu yükümlülükleri" gibi klasik kamu hizmetlerini hatırlatacak bir takım terimler kullanılmaktadır. Avrupa Birligi evrensel hizmete iliskin ilk düzenlemesini, 1987 tarihli Telekomünikasyon alanının serbestlestirilmesine yönelik Yesil Kitap ile yapmıstır. Daha sonra birçok metinde kendine yer bulan evrensel hizmet kavramı, iç pazarın altyapısını olusturan telekomünikasyon sektöründe kabul edilmis ve bilgi toplumu saglama amacında oldugu vurgulanmıstır. 1992 tarihli Posta hizmetlerine iliskin Komisyon tarafından hazırlanan Yesil Kitap'ta evrensel hizmet, "Toplulugun bütününde, cografi konumlarından bagımsız olarak herkese ulasılabilir fiyat ve belirli bir kalitede saglanan temel hizmet" olarak tanımlanmıstır. Evrensel hizmet kavramının yasal bir düzenleme ile Türk Hukukunda kendine yer bulması ise, 16.6.2005 tarih ve 5639 sayılı Evrensel Hizmetin Saglanması ve Bazı Kanunlarda Degisiklik Yapılması Hakkında Kanun ile gerçeklesmistir. Bu düzenlemeyle, telekomünikasyon ve elektronik haberlesme hizmetlerinin evrensel hizmet kapsamına giren ve yerine getirilmesinde mali güçlük bulundugu için isletmeciler tarafından kaçınılan temel hizmetler yükümlülük olarak getirilmistir. Bu yükümlülügün yüksek maliyetler nedeniyle üstlenilmemesini bertaraf etmek amacıyla da bir finansman sistemi öngörülmüstür. Sonuç olarak evrensel hizmet kavramı, gerek Avrupa Birligi uygulamasında gerekse Türkiye'de, serbest piyasa ekonomisine açılan kamu hizmeti alanlarında bir yandan rekabet açısından güvence saglarken, diger yandan da piyasa basarısızlıgı durumuna karsı hizmetten yararlananları koruyucu isleve sahiptir. Anahtar Kelimeler: Kamu hizmeti, Serbestlestirme, Genel Ekonomik Yarar Hizmeti, Telekomünikasyon Hizmetleri, Evrensel Hizmet. Crucial changes have been observed for 30 years in the concept of public service which is an essential element to describe state notion. Besides, the concept is mostly received in terms of state function. In the context of globalization, the national legislative frames are broadly influenced by the United States' liberal economy practice. The effect of this practice is notably visible in the legislative frames of member states of the European Union (EU). First impact of economic structure of the Community on the public service is reflected in the evolution of the classic concept of public service. Within the EU, adhesion to the principles of liberal economy leads to the creation of European common market and opens public service area to the instruments of competition. However, public services are not regulated by Community legislation, which creates a question of competence. That interference is avoided by the use of terms as "service of general economic interest", "universal service " and "public obligations", which remind exactly classical public services. The EU set up its first legislative act concerning universal services with the Green Paper on "the Liberalization of Telecommunications Infrastructure" in 1987. Following this act, the concept of universal service is used in numerous documents. It is admitted as a part of telecommunications area which composes the infrastructure of internal market. It is also emphasized that the universal service guaranteed the development of the intelligence society. The Green Paper of the European Commission on the "Development of the single market for Postal Service", in 1992, describes the universal service as follows: "a minimum range of services of specified quality which must be provided in all Member States at affordable prices for the benefit of all users, irrespective of their geographical location". The regulation in full measure of universal service intervened with code 5639 in May 16th, 2005. Turkish legislator's definition for minimum service and universal service complies with pre-established definitions: "every individual is entitled to receive inside national borders, and against abordable remuneration, services of electronic communications in a particular quality" With this regulation, minimum services became constraining in Turkey, including telecommunications services and the electronic services considered to be universal services. They were avoided by entrepreneurs for difficulties of executions in financial terms. Resulting directly from the Code, financial obligations committed to entrepreneurs appearing in the competitive market in order to avoid risks with social consequences. As a result, either in EU practice or in Turkey, the application of universal service concept promotes not only an equitable competition, but also protects individuals against the possible failure of the market. Key words: Public Service, Liberalization, Services of General Economic Interest, Services of Telecommunications, Universal Service.