Türkçe'de ikna söylemi: Sözbilimsel soruların söylem-edimbilimsel işlevleri

Abstract

Gazete köşe yazıları bağlamında yazarın okuyucuyu ikna etmek için gerçekleştirmeye çalıştığı hamleler, bazı dilsel kodlar, araçlar ya da stratejiler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmanın konusunu, yazarın okuyucunun düşünce, tutum ve fikrini değiştirmeyi ve kendi düşündüğü yönde okuyucuyu ikna etmeyi amaçladığı Türkçede ikna söyleminde kullanılan dilsel araçlardan biri olan sözbilimsel sorular oluşturmaktadır. Bu çalışmada, yazarın okuyucuyla kişilerarası ilişkiyi gerçekleştirmeye çalışırken sözbilimsel soruların söylem-edimbilimsel işlevlerinin neler olduğunu belirlemek amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, sözbilimsel sorular etkili ikna stratejileri olarak ele alınmış ve sözbilimsel soruların söylem-edimbilimsel işlevlerinin neler olduğu sorusuna yanıt aranmıştır. Çalışmanın veri tabanını 5 farklı gazetenin 3 yazarının 4 aylık köşe yazılarından elde edilmiş sözbilimsel sorular oluşturmaktadır. Yapılan araştırmalar doğrultusunda bu çalışmanın sonucunda veri tabanını oluşturan gazetelerdeki sözbilimsel soruların yazarlar tarafından 7 farklı türde kullanıldıkları saptanmıştır: 1) nedenselliğin metin içinde verildiği sav işlevli sözbilimsel sorular, 2)?nedenselliğin metin içinde verildiği görüş işlevli sözbilimsel sorular?, 3)zıt kutup belirten sözbilimsel sorular, 4)?neden? soru sözcüğü ile belirtilen sözbilimsel sorular, 5)yardımcı sözbilimsel sorular, 6)soruların yanıtlarıyla birlikte verildiği sözbilimsel sorular, 7)tetikleyici sözbilimsel sorular. 7 farklı türdeki sözbilimsel sorular, söylem-edimbilimsel işlevleri açısından değerlendirildiğinde ise 4 farklı işlev ortaya çıkmıştır: 1)düşüngüdüleme işlevi, 2)yönlendirme işlevi, 3)paylaşılan-öznellik işlevi, 4)tetikleme işlevi. This study investigates rhetorical questions which are one of the linguistic tools used in op-ed articles in Turkish newspapers as instances of persuasive discourse.. The writer aims at altering the readers? thought, attitude and ideas, and persuading the readers in the way he thinks. Rhetorical questions are used as effective persuasion strategies, and this study seeks the answer to discourse-pragmatic functions of rhetorical questions. The database includes rhetorical questions from Turkish op-ed articles of three writers in a period of four months that appeared in five different newspapers. The findings of the study show that the rhetorical questions are used in seven different ways by the writers: 1) rhetorical questions functioning as argument where reasoning is explicitly sateted in the text, 2) rhetorical questions functioning as standpoint where reasoning is explicitly sateted in the text, 3) rhetorical questions stating opposite polarity, 4) rhetorical questions with the question word ?why? explicitly stated, 5) conducive rhetorical questions, 6) adjacent pairs where rhetorical questions are followed by answers, 7) triggering rhetorical questions. With respect to their discourse-pragmatic functions, the database reveals that writers opt for rhetorical questions and persuasive tools for their 1) argumentative function, 2) manipulating function, 3) shared-subjectivity function, 4) triggering function.