Türkiye-Ortadoğu ilişkileri ( 1983-1993)

Abstract

Bu çalışmanın amacı, 1983-1993 yılları arasında Türkiye'nin dış politikasında önemli bir yere sahip olan Ortadoğu politikasını değerlendirmektir. İran, Irak, Suriye, İsrail ve Filistin ile Türkiye'nin ilişkileri, diğer Ortadoğu ülkelerinden göre daha fazla olduğu için söz konusu ülkeler bu araştırmada incelenmiştir. 1983-1993 yılları, Turgut Özal'ın başbakanlık ve cumhurbaşkanlığı altında geçmiş, bu nedenle Özal'ın Ortadoğu'ya yönelik yaklaşımına da yer verilmiştir. Bu araştırma sırasında ikinci el kaynakların yanı sıra, söz konusu süreç içinde meydana gelen olayların sağlıklı değerlendirilmesi açısından, dönemin gazetelerinden yararlanılmış, konu ile ilgili sadece Türkçe kaynaklardan değil, yabancı kaynaklardan da faydalanılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde, Ortadoğu Bölgesi'nin stratejik önemi ve etnik yapısı, Türkiye'nin bölge içerisindeki konumu ve Türkiye'nin bölgeye karşı genel politikası incelenmiştir. İkinci bölümde ise, Türkiye'nin İran, Irak ve Suriye ile olan ilişkilerine yer verilmiştir. Tarihsel zeminde Türkiye-İran ilişkileri açıklandıktan sonra, İran İslam Devrimi'nin Türkiye açısından ortaya çıkardığı sorunlar incelenmiştir. Özellikle İran-Irak Savaşı ve Körfez Savaşı'nda Türkiye'nin politikası üzerinde durulmuştur. Irak ve Suriye ile olan ilişkilerde de su sorununa ağırlık verilmiştir. Suriye ve Irak arasında, Fırat, Dicle ve Asi nehirleriyle ilgili anlaşmazlık Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Projesi'ne başlamasıyla birlikte daha da görünür bir hal almış ve terör, Hatay meselesi gibi konularla ilişkili gerilimlere neden olmuştur. Üçüncü bölümde Türkiye-İsrail ilişkileri ve İsrail-Filistin sorunu karşısında Türkiye'nin tutumu incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Ortadoğu, Türkiye-İran İlişkileri, Türkiye-Irak İlişkileri, Türkiye-Suriye İlişkileri, Türkiye-İsrail İlişkileri, Filistin Sorunu, Körfez Krizi. The purpose of this work is, to evaluate the Middle Eastern policy that had an important place in Turkey's foreign policy between the years 1983-1993. Since Turkey has closer relationship with Iran, Iraq Syria, Israel and Palestine, compared to other Middle Eastern countries, such countries were examined in this analysis. The years between 1983-1993, were under the Prime Ministry and Presidency of Turgut Özal, and in this study Özal's approach to Middle East was also included. During this research, in addition to secondary sources, from the point of healthy evaluation of the events which occurred during the mentioned process, newspapers of the period were used, not only Turkish sources but foreign sources related to the subject were used. In the first section of the work, strategic importance and ethnical structure of the Middle Eastern region, Turkey's position in the region and Turkey's general policy towards the region was analyzed. In the second section, the relationship of Turkey with Iran, Iraq and Syria were given place. In the historical background, after explaining the Turkish and Iran relationships, problems that were revealed by Iran Islam Revolution from the point of Turkey were examined. Especially, Iran-Iraq War and Turkish policy in the Gulf War was emphasized. In the relations with Iraq and Syria, the problem of water was focused in. The disputes between Syria and Iraq related to Euphrates, Tigris and Assi River became even more evident with Turkey's starting South East Project and has caused tensions in subjects related to terror, and Hatay. In the third section, Turkey's attitude from the point of Turkey-Israel relations and towards Israel-Palestine problem was analyzed. Key Words: Middle East, Turkey-Iran Relationships, Turkey-Iraq Relationships, Turkey-Syrian Relationships, Turkey-Israel Relationships, Palestine Problem, Gulf Crisis.