Fantastik çocuk kitabı çevirilerine bir bakış: Oz Büyücüsü örneği

Abstract

21. yüzyıl fantastik edebiyat açısından dikkate değer gelişmelerle başlamıştır. Bu alanda verilen eserler kitleleri peşinden sürüklemiş, ticari anlamda büyük bir piyasa oluşturmuştur. Buradan yola çıkarak çocuklara yönelik fantastik yazın alanında yaptığımız bu tez çalışmasında, ülkemizde çok tanınmayan ancak Amerikan çocuk edebiyatının önemli eserlerinden olan The Wonderful Wizard of Oz adlı eserin Türkçe'ye dört farklı çevirisi karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Çevirmenleri ve yayınevleri farklı olan kitapların seçildiği araştırmamız fantastik çocuk kitabı çevirilerinde uyarlama yapılıp, yapılmadığını belirlemeyi amaçlamıştır. Öncelikle çocuk edebiyatının ve fantastik türün özellikleri üzerinde durulduktan sonra tarihsel süreç içinde fantastik çocuk kitaplarının yeri belirlenip, eser incelemesine geçilmiştir. İlk olarak kitaplar biçimsel özellikleri açısından karşılaştırılmış ve İş Bankası Kültür Yayınları'ndan çıkan kitap dışındaki çevirilerle orijinal kitap arasında büyük farklılıklar olduğu ortaya çıkmıştır. İçerik incelemesinde ise, çevirmenlerin fantastik çocuk kitabı çevirilerinde karşılaştıkları problemlere getirdikleri çözümler normlar ile uyarlama kavramı çerçevesinde değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme neticesinde fantastik çocuk kitabı çevirilerinde tüm çevirmenlerin uyarlama yöntemlerinden yararlandığı ortaya çıkmıştır. Ancak bu uyarlamalardan bazıları okunabilirliği arttırmak adına çevirinin gerekliliğiyken, diğerleri metnin biçimini ve içeriğini bozacak boyutlardadır. Buradan hareket ederek tezimizde, uyarlamaların olumsuz etkileri vurgulanmıştır. Bu tezin amacı çocuk kitapları çevirisinde uyarlamanın tek bir yöntem olarak kullanılmasının olumsuz yönüne dikkat çekmek, aynı zamanda da kitapların biçimsel ve içeriksel olarak iyileştirilmesine katkıda bulunmaktır. Bunun dışında, tezimizin, çocuk kitabı çevirmenliğinin uzmanlaşma isteyen bir alan olduğunun fark edilmesi hususunda da yardımcı olabileceğini düşünmekteyiz. Anahtar Kelimeler: Fantastik Çocuk Edebiyatı, Çeviri, Uyarlama, Çeviri Normları, Oz Büyücüsü. 21st century started with striking developments in terms of fantastic literature. Works in this field drew large audiences and created an enormous commercial market. In our resultant work of thesis on children's fantastic literature, four different translations of The Wonderful Wizard of Oz, which is one of the major works of American Children's Literature but not well-known in our country, were analyzed. Our research aimed to determine whether adaptation was applied as a translation strategy in fantastic children's books. Firstly, the characteristics of children's literature and fantasy were dwelt upon. After the position of children's fantasy in the history of children's literature was determined, we passed on our case study. To begin with, the formal properties of books were compared and it was found that there were noticable differences between the original book and the translations except for the one published by İş Bankası Kültür Publishing House. In textual analysis, the translators' decisions when dealing with problems in translations of fantastic children's literature were explained within the framework of norms and adaptation. As a result, it was revealed that all translators used adaptation techniques in the translation of fantastic children's literature. However, while some of these adaptations were a necessity for increasing readability, others manipulated the form and content of the text. Departing from this, we emphasized the negative effects of adaptations. The aim of this thesis is to draw attention to the negative aspects of adaptation when used as an overall translation strategy and to contribute to the improvement of the content and form of the books at the same time. Furthermore, we think that our thesis may be helpful in realization of the significance of specialization in translating children's books. Key Words: Children's Fantasy, Translation, Adaptation, Norms in Translation, The Wonderful Wizard of Oz.