Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne tam üyelik sürecinde dolaysız yabancı sermaye yatırımları'nın etkinliği

Abstract

1995'de Türkiye ve Avrupa Birliği arasında imzalanan Gümrük Birliği anlaşması sonrası Türkiye'nin Avrupa Birliğine olan ihracatının yapısında önemli ölçüde değişim yaşanmıştır. Nitekim gümrük birliği sonrası Türkiye'nin toplam ithalatı içinde AB'nin payı 1995'de % 47.2'den 2004'de % 46.7'ye düşmüştür. Türkiye'nin toplam ihracatı içinde AB'nin payı 1995'te % 51.2 iken, 2004'te % 54.6'ya yükselmiştir. Bilindiği gibi Türkiye ile Avrupa Birliği arasında 1 Ocak 1996 tarihinde gümrük birliği süreci başlamıştır. Gümrük birliği ile birlikte sanayi ürünleri ve işlenmiş tarım ürünlerinin Türkiye ve AB arasında gümrüksüz olarak serbest dolaşımı sağlanmıştır. Oluşturulan gümrük birliği gerek Türkiye gerek AB üzerinde bazı ekonomik, sosyal ve siyasal etkiler meydana getirmiştir. Gümrük birliği temelde ticari bir oluşum olduğu için ortaya çıkardığı etkiler daha çok dış ticaret alanında olmuştur. Bugüne kadar yaşanan gelişmelere ve tartışmalara bakıldığında, Türkiye AB arasındaki dış ticaretin Türkiye'nin lehine mi yoksa aleyhine mi olduğu konusunda tam bir mutabakatın sağlanamadığı görülmektedir. Gümrük birliği sürecinde oransal olarak Türkiye'nin AB'ye olan yatırım malı ve aramalı ihracatı artarken, tüketim malı ihracatının azaldığı, ithalatta ise ihracattaki gelişmelerin tam tersi bir gelişme yaşandığı gö-rülmektedir. Gümrük birliği öncesinde Türkiye ile AB dışındaki ülkeler arasında Türkiye aleyhinde oluşan dış ticaret dengesizliğinin, gümrük birliği sonrasında önemli ölçüde artmış olması da bu tartışmaları daha da alevlendirmiştir. Globalleşme süreciyle, ekonomik, ticari ve teknolojik gelişmeler farklı ülkeler arasında sermaye transferlerini mümkün kılmıştır. Sermaye transferleri kısa vadeli sermaye hareketleri olduğu gibi, doğrudan yabancı sermaye yatırımları biçiminde de gerçekleşmekte ve tasarruf yetersizliği olan gelişmekte olan ülkeler açısından büyük önem taşımaktadır. Ancak kısa dönemli sermaye yatırımları gitmiş olduğu ülkelerde ulusal paranın aşırı değerlenmesine yol açarak ödemeler dengesi üzerinde büyük tah-ribatlar yaratmaktadır. Ödemeler dengesi sürdürülemez hale gelen ülkelerde sıcak para biçiminde gelen sermaye hızlı bir biçimde ülkeden çıktığı için bu ekonomilerde çalkantılar yaratmaktadır. Bu durum derin ekonomik krizler yaratması nedeniyle bu ülkelere yönelecek doğrudan yabancı sermaye yatırımları daha çok arttırılmak is-tenmektedir. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları gelişmekte olan ülkelerde farklı etkiler yaratmaktadır. Bu ülkelerde tasarruf düzeyi yetersiz olduğu için ekonomik kalkınma açısından söz konusu yatırımlar büyük önem taşımaktadır. Doğrudan Yabancı Yatı-rımlar ülkelerin iç açıkların ve dış açıkların azaltılmasına yardımcı olmaktadır. DYY bir ülkeye teknoloji transferi sağlamakta, istihdamı arttırmakta, vergi gelirleri art-maktadır. Ülkenin üretim kalitesi yükselmekte işgücü daha verimli hale gelmektedir. Ancak pozitif etkilerin yanında negatif etkiler de taşımaktadır. Bu etkiler ülkenin en temel sektörlerinin yabancı sermayenin kontrolüne geçmesi, ekonomik entegrasyonun bozulması, rekabetçi avantajların azalması, ödemeler dengesinin bozulması ve teknolojik bağımlılık biçimindedir. Türkiye Doğu Avrupa, Balkanlar, Karadeniz ve Orta Doğuda en güçlü eko-nomilerden birisidir. Türkiye ekonomisi Avrupa Birliği'nin de en güçlü ticari part-nerlerinden birisidir. Türkiye'de sermaye hareketlerinin serbestleştirilmesi 1980'lerin öncelikli reform çabalarından birisi olmuştur. 1980 öncesi sermaye kontrolleri oldukça katı iken, 1980 sonrası yapılan 28 ve 30 nolu düzenlemelerle sermaye hareketleri üzerindeki katı kontroller kaldırılmıştır. Sermaye hareketleri üzerindeki kontroller 1989 yılında yapılan düzenlemelerle tamamıyla kaldırılmıştır. In this thesis the development of the Turkish-European Economic Relations with respect to the process of the full membership is examined. It is found that, there is no problem in the Turkish economy as far as Kopenhagen economic criteria are concerned. However, there ar serious problems in the Turkish economy as far as the ralization of Maastricht criteria are concerned. It is found that there are potential economic benefits of both sides that can be exploited since the economies of Turkey and the European Union are complementary. In order to realize this potential it is necessary to accelerate the process of the full membership of Turkey. Fort his both sides should take certain measures that are discussed in the thesis. As It is known that European Union is trade partnership of Turkey. For this reason this thesis also analyses the pattern of export flows from Turkey to the European Union after Custom Union which was signed between Turkey and the European Union in 1995. The share of Turkish import from EU in the total imports decreased from % 47.2 in 1995 de to 46.7 % in 2004, also share of Turkish exports to EU in total exports increased from % 51.2 % in 1995 to 54.6 % in 2004. Since Custom union is basicaly a trade formation, the outcomes are mainly related with the fiald of foreign trade. Taking account the discussions and incidents into consideration, it can easily be noticed that there is not a complete agreement whether the foreign trade between Turkey and EU is for or against Turkey. In the process of customs trade, it is observed that while, in means of proportion, there is an increase in the export of investment and intermediate goods to EU, there is a decrease in the export of consumer goods and on the other hand, the situation in the import process is copmletely reverse. The unavoidable increase of foreign trade imbalance between Turkey and non-European countries after the customs union has exacerbated these discussions. With the globalization process, economic, commercial and technologic boundaries have become uncertain and in this way capital transfers has been possible between different countries. Capital transfers which is realized through short term portfolio investment and foreign direct investment are very important especially fort he countries of which national savings are inadequate. Developing countries prefer mostly foreign direct investment. Because short term portfolio investment may affect the exchange rates negatively by causing overvaluation fort he home country's national currency and damage the balance of current ccounts. People controlling the hot Money may rapidly withdraw it when they decide that home country's balance of current accounts is not sustainable. This situation leads to deepen the crisis there. Therefore developing countries campaign for attracting FDI generally. FDI has different roles in a country's development procees. In developing countries adequate and neccessary investment cannot be realized since their domestic savings rate is low and foreign savings rate is very low. FDI helps diminish domestic and foreign savings deficits. FDI provides a country with technology transfer and increase in employment as its reason of existence is producing goods and services. FDI also helps increase in tax revenues since it raises the added value. Moreover,FDI makes a conntribution for making production more qualitative and workforce more productive. FDI has some positive effects on home country's economy, but it also has some negatif effects on it. Some of the these negative effects are foreign control on home country's key sektors, disordered economic integrity, abolition of protective foreign trade restrictions, providing unfair competitive advantage, damaging balance of payments through profit transfers and creating technologic dependency fort he home country. Turkey is one of the powerful economy in Eastern Europe, the Balkans, The Black Sea and Middle East. Turkish economy is also one of biggest commercial partners of the European Union. Capital account liberalization in Turkey was initiated in conjunction with the process of economic and financial reforms that started in 1980, and was fully completed in 1989. Before 1980 capital flows were controlled through foreign exchange regulations. After 1980, capital account liberalization started with the Decrees No 28 and 30, which were put into force in December 1983 and July 1984, respectively. These decrees partly liberalized the capital accounts and full capital accounts liberalization was accomplished in 1989.