Kütahya Vahidpaşa İl Halk Kütüphanesi'ndeki 1153 No'lu Mesnevi-i Şerif'in tezhib ve cilt sanatı bakımından incelenmesi

Abstract

Arapça zeheb (altın) sözcüğünden türemiş olan tezhib kelimesinin tam olarak karşılığı, altınlama, yaldızlamadır. Ancak tezhib sanatı, sadece altınla değil, altının yanı sıra boya kullanılarak da yapılan işleri ifade etmektedir. Tezhib, özellikle el yazmalarının tezyin edilmesinde kullanılmış olsa da, levhalar, murrakkaa'lar, ferman ve tuğralar da çok güzel şekilde tezhiblenmiştir. Bugün resmi ve özel kütüphanelerde, çok sayıda tezhibli el yazması örneği bulunmaktadır. Son derece kıymetli olan ve yıpranmalarını önlemek maksadıyla koruma altına alınan ve bu nedenle de herkesin görebilme imkanı bulamadığı bu eserler, araştırmacılar tarafından gün yüzüne çıkarılmayı beklemektedir. Tez konusu olarak seçilen eser, sayılı kütüphanelerimizden biri olan Kütahya Vahidpaşa İl Halk Kütüphanesi'nde bulunan, 1153 envanter no. ile kayıtlı Mesnevi-i Şerif'tir. Eser, 17.yy.'a ait olup, h.1022 / m.1613 tarihlidir. Nesih hattıyla yazılan eser, tek cilt halinde altı cüzden oluşmaktadır. Birinci cüzdeki unvan sayfası düzenindeki dibace sayfası ile diğer cüzlerdeki bahirbaşı sayfaları, gelenekli tezhib sanatı kuralları doğrultusunda tezyin edilmiştir, ancak eserin müzehhibi ile ilgili herhangi bir bilgiye rastlanılamamıştır. Toplam üç bölümden oluşan tezin birinci bölümünde, tez konusunu doğrudan ilgilendiren gelenekli kitap sanatlarımızın tarihsel gelişim süreci ve bu sanatlarda kullanılan malzemeler hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde ise, eserin kağıt, cilt, desen ve kompozisyon gibi genel özellikleri hakkında, yeri geldiğinde de atıflarda bulunularak daha ayrıntılı bilgi verilmeye çalışılmış, ayrıca eserin bulunduğu kütüphane ve söz konusu eser olan Mesnevi-i Şerif tanıtılmaya çalışılmıştır. Tezin üçüncü ve son bölümü, eserde yer alan müzehheb sayfaların orijinal uygulama çalışmaları ve açıklamalarından oluşmaktadır. Ayrıca müzehheb sayfaların hepsinin, orijinal boyut ve renklerdeki röprodüksiyon çalışmaları yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: 1) Tezhib Sanatı 2) Cilt Sanatı 3) Gelenekli Sanatlar 4)Mesnevi-i Şerif The word is Tezhib derived from the Arabic word Zeheb (gold), exactly means "gilding or begolding". However illumination art, not only with gold, also describes as well as using paint together with gold. Eventhough illumination art especially used to decorate in hand writings (manuscripts), murakkas, firman and emperor signatures are illuminated beautifully. Today there are many illuminated manuscripts are replacing in public and private libraries. These significant works are very valuable because many people couldn't have a chance to observe them. They are reserved for their security and waiting the researchers to search them. Our thesis topic, which one is reserving in Library of Kütahya Vahidpaşa, registered with inventory number 1153 is Mesnevi-i Serif. The work Mesnevi-i Serif is belong to 17th century, is dated h. 1022 / m.1613. This work is written in Nesih form (calligraphy) is made up of single volume work, contained six parts. Every parts of "unvan pages" are decorated by traditional illuminated rules, however we haven't got any information about the this work's muzehhib (illumination artist). In one of the thesis parts, the growing period of traditional hand arts and these arts's materials are informed. In the second part there are general informations about the work. These are composition, binding, paper and desing informations of Mesnevi-i Serif. Also Library of Vahidpaşa and the Mesnevi-i Serif is presented in this part. In the last part of thesis is made up of application studies of Muzehheb pages', their original size and colour reproduction studies are made. Key Words: 1) Illuminatian Art 2) The Bookbindings 3) Traditional Arts 4) Mesnevi-i Serif