Düşünce ve pratiklerin uluslararası dolaşımı: 1968-1970 yılları arasında Türkiye'de üniversite işgalleri

Abstract

1968 hareketi, toplumsal hareketler literatüründe sıkça tartışılan hareketlerden biridir. Hareketin dünyanın her yerinde toplumların her sektörünü mobilize etmiş olması, bunun en önemli sebebidir. Bu hareket, Amerika'da 1965 yılında siyahilerin sivil haklar mücadelesinden, 1970'li yıllara kadar simgesel bir döneme işaret eder. Kısa zamanda Avrupa'da yükselen hareket, özellikle Vietnam Savaşı'yla dünyanın farklı bölgelerine yayıldı.Türkiye'de hareket, 1960'lı yıllarda Demokrat Parti uygulamalarına karşı özellikle öğrenci hareketinin muhalefetiyle başladı. 27 Mayıs darbesinden sonra sosyalist ideolojinin yayılmasıyla sol hareket ve örgütleri harekette öncü bir rol oynadı. Bu süreçte öğrenci hareketinde, fikirler ve pratikler anlamında uluslararası unsurlar görülür. Bunlardan en önemlileri, Avrupa'da öğrenci hareketleri ve Üçüncü Dünya ülkelerinde anti-emperyalist hareketlerdir. Bu etkileşimin en önemli sebepleri, Türkiye'de hareketin Amerikan karşıtı karakterinin yükselmesi ve Avrupa'daki hareketlerin öncü statüleridir. Fikirsel yayılmayla birlikte harekette kullanılan protesto taktik ve biçimlerinde de uluslararası unsurlar bulunmuştur. Bu açıdan, 1960'lı yıllarda Türkiye'de denenmemiş ve yeni protesto taktikleri de kullanılmıştır. Bunların en önemlileri, işgal, boykot ve grev eylemleridir. Özellikle 10 Haziran 1968'de Ankara'da Dil Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde başlayan üniversite işgalleri, hareketin dinamizmini yükseltti. Fikirlerin ve pratiklerin Türkiye'ye yayılımını sağlayan iki önemli kanal vardır. Bunlar, gazete ve çeviri kitaplar veya makalelerdir. Özellikle gazete, işgal protestosunun yayılmasıyla ilgili olarak önemli bir rol oynamıştır. Ayrıca ilk üniversite işgalinden sonra bu protesto, ülkenin diğer üniversitelerine ve daha geniş topluluğa yayılmıştır. Öğrenci hareketinde önemli yeri olan Fikir Kulüpleri Federasyonu'nu öncü bir role sahipti. Bunun dışında, kitlesel ve demokratik tartışmaların yürütüldüğü forumlar ve daha fazla özerkliğe ve kaynağa sahip üniversiteler, işgallerin yayılmasını kolaylaştırmıştır. Nitekim özellikle 1969 yılında işgal eylemi, sadece öğrencilerin protesto biçimi olmaktan çıkar ve işçi ve köylü eylemlerine de yayılmaya başlar. Bu işgallerde yine Dev-Genç'in katılımı ve desteği, sektörler arası yayılmayı açıklamaktadır. Sonuç olarak, işgal eylemleri Türkiye'de sadece enstrümantal bir araç değil, aynı zamanda hareketlerin kimlik kazanmasını sağlamıştır.1968 movement is one of the movements that is often discussed in the literature of social movements. The fact that the movement mobilized each sector of the societies all over the world is the most important reason. This movement points out a symbolic period from black civil rights struggle of U.S. in 1965 to 1970s. The movement which rose immediately in Europe diffused to different regions of the world especially with the Vietnam War. In Turkey, the movement began particularly with the opposition of the student movement against to applications of the Democratic Party in 1960s. After the military coup of 27 May, Left movement and organizations played a leading role in the movement with the diffusion socialist ideology. In this process, international elements are seen in terms of ideas and practices in the student movements. The most important ones are the student movements in Europe and anti-emperialist movements in Third World countries. The most important reasons of this interaction are the rise of anti-American character of the movement in Turkey and initiator status of the movements of Europe. With the intellectual diffusion, international elements were also found in the protest tactics and forms, used in the movement. In this respect, untested and new protest tactics were also used in 1960s in Turkey. The most important ones are occupation, boycott and strike. Particularly occupations of university that started at the Faculty of Language, History and Geography in Ankara on June 10, 1968 increased the dynamism of the movement.There are two important channels that provide international diffusion of the ideas and practices to Turkey. These are newspapers and translated books or articles. Especially newspapers played an important role to spread of the protests of occupation. Besides after the first university occupation, that protest spread to other universities of the country and to a wider community. Federation of Opinion Clubs which had an important location in the student movement had a privotal role. Apart from this, forums from which the mass and democratic discussions were conducted and universities which had greater autonomies and resources faciliated the separation of the occupations.Indeed, particularly the action of occupation in 1969 wasn't only a form of protests that students used but also it started to spread to the actions of workers and peasants. Dev-Genç's participation and support in these occupations explains the separation among sectors. As a result, occupations in Turkey not only were an instrumental means, but also they helped getting the identity of the movement.