Türkiye' de dış ticaretin çevre üzerine etkisi ve kirlilik sığınakları hipotezi: Çevre yönetim sistemi (İSO 14001) ve ekonometrik bulgular

Abstract

Dış ticaret ve çevre ararsındaki ilişki, dış ticaretin serbestleşmesi sürecinde çevre problemlerinin gündeme gelmesiyle birlikte, en önemli konulardan birisi haline gelmiştir. Özellikle ticaretin serbestleşmesi ile birlikte çevre kanunlarının sıkı olmayışı gibi birçok nedenden dolayı, kirli endüstrilerin gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere doğru kayması ve gelişmekte olan ülkelerde kirlilik emisyonlarının artması söz konusu olmuştur. Literatürde Kirlilik Sığınakları Hipotezi ile açıklanan bu durum çalışmaların bu alanda yoğunlaşmasını teşvik etmiştir. Bu çalışmanın amacı, dış ticaretin çevre üzerine etkilerini kirlilik sığınakları hipotezi çerçevesinde incelemektir. Türkiye için kirlilik sığınakları hipotezini analiz eden çalışmaların çok fazla olmaması bu çalışmanın yapılış amacını desteklemektedir. Ayrıca bu alandaki çoğu çalışmanın veri kısıtlılığından dolayı sıkıntı yaşamaları ve zaman serisi ekonometrisi gibi yöntemlerden yararlanamamaları yine bu çalışmanın yapılma nedenleri arasında söylenebilir. Türkiye için kirlilik sığınakları hipotezinin sınanması bu çalışmada iki uygulama ile yapılmıştır. İlk uygulamada serbest dış ticaretin çevre üzerine etkileri olan ölçek etkisi, teknik etki ve yapısal etkiyi belirlemek için zaman serisi ekonometrisi kullanılmıştır. İkinci uygulamada Çevre Yönetim Sistemi (ISO 14001) dikkate alınarak, bu çalışma için seçilmiş Türkiye'de faaliyet gösteren beş kirli endüstrinin çevre yönetim sistemi (ISO 14001) belgesine sahip olup olmamalarının betimsel olarak incelenmesi yapılmıştır. Zaman serisi ekonometrisinin kullanıldığı birinci uygulamada, ticaretin serbestleşmesi ile ticaret aktivitelerindeki ve gelirdeki artışın kirlilik emisyonlarını düşürdüğü bulunmuştur. İkinci uygulamada ise bu çalışma için belirlenen ve Türkiye'de faaliyet gösteren beş kirli endüstrinin, incelenen örneklem içerisinde büyük çoğunluğunun çevre yönetim sistemi (ISO 14001) belgesine sahip oldukları tespit edilmiştir. Bu tezin bulguları, serbest dış ticaretin çevreye zarar vermediği aksine çevre için yararlı olduğunu ve Türkiye için kirlilik sığınakları hipotezinin geçerli olmadığı yönünde çıkmıştır. The relationship between trade and environment during the process of trade liberalization has become one of the most prominent issues along with the fact that environmental problems have been brought to agenda recently. Due to causes such as trade liberalization and loose environmental regulations, polluted industries have moved from developed to developing countries and have caused increasing pollution emissions in developing countries. This phenomenon is known as "the pollution haven hypothesis" and stimulated intensive research on the field.  The purpose of this study is to examine the effects of trade on the environment within the scope of "the pollution haven hypothesis". The rationale for working on this issue is that there are not many studies in the literature testing the "the pollution haven hypothesis" for Turkey. Besides, most studies in the field suffer from data set constraints, that is time series data in specific. This work includes two empirical applications to test the hypothesis. In the first one, time series econometrics is used to determine the scale, technical and composition effects. The second application employees the Environment Management System (ISO 14001) to test the hypothesis in a descriptive fashion focusing on the firms at the chosen five polluted industries if they have the Environment Management System (ISO 14001) certificate or not. The findings of the first empirical application which uses time series econometrics suggest that trade liberalization, increase in trade activities and income, decrease pollution emissions. The second application in this work shows that the majority of the firms at the chosen five polluted industries have Environment Management System (ISO 14001) certificate. The findings indicate that trade liberalization does not damage environment. On the contrary, it provides benefit and the "the pollution haven hypothesis" is not valid for Turkey.