Türkiye'de insan sermayesi birikiminin doğrudan yabancı yatırımları teşvik etkisi

Abstract

Küreselleşme süreci ile birlikte ve özellikle II. Dünya Savaşı'dan sonra, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler açısından, bu ülkelerde gerçekleştirilen doğrudan yabancı yatırımlar giderek daha fazla önem kazanmıştır. Bu süreçte özellikle gelişmekte olan ülkeler, kalkınma sürecinde eksikliğini çektikleri tasarruf miktarı, döviz ihtiyacı ve teknolojik yenilikleri elde etmek için bu yatırımları ülkelerine çekmeyi amaçlamaktadırlar. Doğrudan yabancı yatırım akımlarının gerçekleştiği ülkelere olan çeşitli alanlardaki katkıları, somut ülke örneklerinin varlığı da, gelişmekte olan ülkeler açısından neden istendiklerini göstermektedir. Gelişmekte olan ülkelerin en önemli sorunlarından birinin fiziki sermaye yetersizliği olması yanı sıra, bu ülkelerde büyüme ve yapısal değişimin sağlanabilmesi için insan sermayesinin önemli rolü bulunmaktadır. Doğrudan yabancı yatırım gerçekleştirecek olan çok uluslu şirketler açısından ise yatırım yapma kararını etkileyen bir çok belirleyici bulunmaktadır. Diğer bir çok belirleyici etkenin yanı sıra hem yabancı yatırımcı açısından hem de ev sahibi ülke açısından insan sermayesi büyük önem taşımaktadır. Dışa açılma ve liberalizasyon politikaları ile birlikte özellikle 1980 sonrasında, Türkiye'de uluslararası sermaye hareketleri yoğunluk kazanmıştır. Ticari açıdan dışa açılma ve finansal serbestliğin gerçekleştirilmesinin yanı sıra özellikle 2002 yılı sonrasında doğrudan yabancı yatırımları daha çok özendirmek amacıyla çeşitli yasal düzenlemeler ve teşvik politikaları uygulanmaktadır. Fakat dünya geneli ile karşılaştırıldığında Türkiye'de doğrudan yabancı yatırımlar konusunda istenilen düzeye ulaşılamadığı görülmektedir. Bu çalışmada, Türkiye ekonomisindeki mesleki eğitime dayalı insan sermayesinin, doğrudan yabancı yatırımları teşvik etmesi ve doğrudan yabancı yatırımlar ile mesleki eğitim arasında iki yönlü nedensellik bulunması hipotezinden yola çıkılarak Granger nedensellik testi analizi gerçekleştirilmiştir. Uygulama sonucunda, çalışmanın temel hipotezi doğrulanarak, insan sermayesinin (mesleki eğitim olarak) doğrudan yabancı yatırımları teşvik etkisi anlamlı ve Granger nedensellik testi sonucuna göre iki yönlü nedensellik bulunmuştur. With the globalization, and especially after World War II, foreign direct investments which have been made to developed and developing countries gained prominence in these countries. In this process, particularly developing countries aim to attract foreign investment to their countries in order to obtain savings, foreign exchange and technological innovations that they lack in development process. Foreign direct investment movements? contributions in variety of fields to countries where they are realized and solid examples by country display why they are desired by developing countries. Alongside acquisition of physical capital, being one of the primary difficulties of developing countries, to achieve growth and structural change, human capital has a fundamental role. As for multinational corporations which realize foreign direct investments, there are many determinants influencing their decisions of making investments. Besides diverse determining factors, both for foreign investors and for host country, human capital is of critical importance. With openness of the economy and liberalization policies, especially after 1980, international capital movements have intensified in Turkey. Besides realization of commercial openness and financial liberties, specifically after 2002, a variety of legal arrangements and encouragement policies to promote foreign direct investments have been executed. However, when compared to global trends, it is observed that desired level of foreign direct investment has not been achieved in Turkey. In the present study, starting off from the hypothesis that human capital based on vocational education encourage foreign direct investments and that there is a bidirectional causality between foreign direct investments and vocational education in the economy of Turkey, Granger causality test analysis were carried out. As a result of the performance, corresponding to confirmation of the basic hypothesis of the present study, incentive influence of human capital (as vocational education) on promoting foreign direct investment have been found as meaningful and a bidirectional causality according to Granger causality test results have been obtained.