Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Bursa kent tarihinde gayrimüslimler

Abstract

Mesrutiyet'ten Cumhuriyet'e Bursa Kent Tarihinde Gayrimüslimler adını tasıyan bu çalısmada, kentin demografik yapılanmasında ayırt edici bir kategoriyi olusturan gayrimüslimlerin, devletin ve toplumun ciddi bir dönüsüm sürecine girdigi Mesrutiyet'ten Cumhuriyet'e degin Bursa kent tarihi içindeki yerlerini sosyo-ekonomik, politik ve kültürel baglamda ele alınmaktadır. 19. yüzyılda içsel ve dıssal dinamiklerin belirleyici oldugu bir çerçeve içinde gerçeklesen toplumsal degisim ve dönüsüm süreci, ipekçilik sektörü aracılıgıyla dünyaya eklemlenmis Bursa'nın toplumsal yapılanmasında önemli degisiklikler meydana getirmistir. Yüzyılın baslarından itibaren ipekçilik sektöründeki teknolojik gelismelere uyum saglayarak kentte bu alanda endüstriyel bir gelismenin öncülügünü yapan gayrimüslimler, sehrin ekonomik yasamında önemli bir rol oynamaya baslamıslardı. Tanzimat ve Islahat Fermanlarının sagladıgı olanakların yanı sıra eklemlendikleri yabancı sermaye sayesinde kavustukları dıs ticaret baglantıları, onlara komprador bir nitelik kazandırmıstı. 20. yüzyılın baslarına degin kentin sosyo-ekonomik yapılanmasında agırlıklı bir yere sahip olan gayrimüslimler, _x0003_ttihat ve Terakki'nin Balkan Savasları'ndan sonra benimsedigi milliyetçi yaklasımların türevi olarak gelisen boykot ve milli iktisat uygulamalarının erken örnekleriyle sarsıldılar. Birinci Dünya Savası esnasında söz konusu iktisadi politikalar hız kazanırken bunlara eklemlenen sevk ve iskan uygulamaları ile Bursa'daki gayrimüslimler kentin sosyo-ekonomik yapılanması içinden önemli ölçüde tasfiye edildiler. 1919–1922 yıllarını kapsayan Türk Kurtulus Savası'nda Rum ve Ermeni toplulukların ayrılıkçı eylemler içerisinde yer almaları, savasın sonunda bu toplulukların Bursa'yı terk etmesi ile sonuçlandı. In this study designated as Non-Muslim people in the History of Bursa City from Constitutional Monarchy to Republican system, it, in political and cultural aspects, studies positions of non-Muslim people constituting a distinctive category in demographic construction process in the history of Bursa city from Constitutional Monarchy at which the state and society entered into a conversion, to Republican system. In the 19th century, social conversion and alteration process emerging in a frame at which inferior and exterior dynamics were dominative had created outstanding variations in the social construction of Bursa city, which was integrated with the world through the silk industry. The non-Muslim society performing an initiative action for this city in this field of industrial development by orienting their selves with technologic developments in the sericulture from the early century has started playing an important role in economical life of the city. Their foreign trade connections that they acquired by means of foreign capital to which they were necessarily integrated as well as opportunities provided by the Administrative Reforms and Improvement Commands caused them to equip with a comprador qualification. Till the early 20th century, the non-Muslim society ranked a weighted position in the socio-economical construction of the city had trembled with advance samples of boycott and national economic practises emerged as derivatives of nationalist approaches ideally acknowledged by the Committee for Union and Progress after the Balkans Wars. Above-mentioned economical policies during the World War I has acquired acceleration, meanwhile the non-Muslim society in Bursa was to an outstanding extend liquidated within socio-economical construction of the city on account of mobilisation and settlement practises. In the Turkish Independence War consisting of 1919 to 1922, participating into separatist actions of the Greek and Armenian societies caused them at the end to abandon Bursa city.